سوریه
کشور سوریه که در گذشته “شام” نامیده می‌شد، اکنون با نام رسمی “جمهوری عربی سوریه”، در نیم‌کره شمالی و جنوب غربی آسیا، در کنار دریای مدیترانه واقع شده است. پایتخت آن دمشق بوده که حدود ۱ میلیون نفر جمعیت دارد و مراکز تجاری و اداری گسترده‌ای در آن واقع شده است. دومین شهر با اهمیت سوریه حلب است که حدود ۹۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و در سال‌های اخیر اقدامات متعددی در راستای بهبود و توسعه وضعیت اقتصادی این شهر آغاز شده است. شهر اقتصادی لاذقیه به دلیل مجاورتش با دریا به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرها و بنادر اقتصادی سوریه به حساب می‌آید و با توجه به پورت کشتی‌رانی ایران به سوریه که به این بندر متصل است، برای تاجران ایرانی اهمیت بسیار بالایی دارد.
۱۸۵۱۸۰ کیلومتر مربع
حدود ۱۷.۵ میلیون نفر
یکی از مواردی که همواره در طول تاریخ به این کشور جایگاهی استراتژیک بخشیده است، موقعیت آن در غرب آسیا و سواحل شرقی مدیترانه است. این کشور از نظر پهناوری در رتبه ۸۸ دنیا قرار دارد. این کشور از سمت شمال با کشور ترکیه، شرق و جنوب شرقی با عراق، غرب با لبنان و جنوب غربی با اسرائیل و اردن مجاورت دارد و هم‌چنین در سمت غرب این کشور دریای مدیترانه را می‌توان مشاهده کرد. بندر طرطوس نیز یکی از مهم‌ترین بنادر این کشور است که در جنوب غربی سوریه و در همسایگی دریای مدیترانه قرار دارد. بنا به اخبار منتشر شده، این بندر برای مدت طولانی به کشور روسیه اجاره داده شده است.
از نظر مذهبی، حدود ۷۴ % جمعیت سوریه را مسلمانان سنی، ۱۳ % مسلمانان شیعه، ۱۰ % مسیحی و ۳ % را دروزی تشکیل داده است. از نظر قومیتی نیز، اعراب بیشتر از ۶۹ % از جمعیت سوریه را به خود اختصاص داده‌اند؛ درحالی‌که کردها و سریانی‌ها حدود ۲۰ % این کشور را تشکیل می‌دهند. ارامنه، ترک‌ها، چرکس‌ها و یهودیان مجموعا کمتر از ۱ % جمعیت این کشور را در بر گرفته‌اند. واحد پول این کشور پوند سوریه است، و زبان رسمی آن عربی است.
اقتصاد سوریه
اقتصاد کشور سوریه تک بعدی بوده و در اصطلاح اقتصاد شبه سوسیالیسمی دارد و دولت در تمامی امور حضور داشته است و بخش کوچکی از اقتصاد این کشور به بخش خصوصی اختصاص دارد، اما تنوع در طبیعت سوریه به دلیل وجود کوه‌ها، دره‌ها، بیابان‌ها، رودخانه‌ها و همینطور دسترسی به آب‌های آزاد باعث تاثیر شگرف بر روی صنایع و کشاورزی این کشور شده است. به طور کلی، اقتصاد سوریه بر سه بخش صنایع، کشاورزی و تجارت بنا شده است که البته صنعت نفت، گاز و گردشگری را نباید فراموش کرد.
در دهه نود، اقتصاد سوریه با بحران‌های زیادی روبه‌رو شد که در یک نگاه کلی می‌توان آنها را در سه بند خلاصه نمود:
- نباید به نفت به عنوان منبع درآمد اصلی کشور نگاه کرد! نفت یک ذخیره فناپذیر است و با توجه به نوسانات فراوان قیمت و روند کاهش ذخائر زیرزمینی، نباید به عنوان منبع اصلی درآمد کشور به آن نگاه کرد.
- میانگین رشد جمعیت در کشور سوریه بیشتر از میانگین جهانی است! میانگین رشد جمعیت روسیه ۳.۳ % است و این موضوع به معنی افزایش نیروی جویای کار است که کشور را به سمت سرمایه‌گذاری‌های هنگفت برای آموزش، بهداشت و تامین اجتماعی سوق می‌دهد و ناچار می‌کند.
- در سال‌های اخیر به دلیل قرار گرفتن کشور سوریه در منطقه آزاد تجاری کشورهای عربی و هم‌چنین همکاری آن با اتحادیه اروپا و پیوستنش به سازمان تجارت جهانی، گشایش تجاری برای این کشور رخ داده است. این گشایش تاثیرات فراوانی بر صنایع سوریه خواهد گذاشت! البته نه لزوما تاثیرات مثبت! چرا؟ چون بسیاری از کارخانجات و مراکز صنعتی سوریه به دلیل فعالیت‌های تحت حمایت دولت توانایی ایستادن در برابر این گشایش را نخواهند داشت.
در سال‌های اخیر، کشور سوریه در زمینه‌های صنعتی، تولیدی، آموزشی و بهداشت و درمان رشد خوبی داشته است. این روزها تکنولوژی بخش مهمی از صنعت این کشور است و در زمینه آموزشی نیز تغییرات زیادی در رویکرد این کشور رخ داده است. سوریه در سال‌های اخیر بعد از دفع بخش عمده‌ای از داعش از مناطق مختلف خود توانسته موجب پیشرفت نزدیک به ۱۲ % در زمینه‌های مختلف بهداشت و درمان خود شود.
در ادامه این بحران‌های قطعی یا احتمالی ذکر شده فوق، با هدف مقابله با آنها برنامه‌ای در ۵ بند کلی تهیه شد که به شرح زیر است:
- پیوند صادرات و واردات و تشویق صادرکنندگان سوری و هم‌چنین ذخیره نمودن ۷۵ % از درآمدهای ارزی به دست آمده از صادرات برای واردات مجدد.
- کاهش تعرفه‌های گمرکی بر بسیاری از مواد غذایی و صنعتی نسبت به گذشته.
- تصویب قانون مهاجرین در سال ۱۹۹۰ که به سوری‌های مهاجر اجازه واردات خودرو، وسایل منزل و ادوات صنعتی را با هدف سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و کشاورزی را می‌داد.
- تصویب قانون سرمایه‌گذاری در سال ۱۹۹۱ که به بخش خصوصی داخلی و خارجی اجازه سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی را می‌داد. علاوه‌براین مزایا و بخشش‌های مالیاتی بسیاری برای بخش خصوصی در نظر گرفته شد و نقش مهمی در تولید و عرضه به این بخش داده شد، درحالی‌که قبل از آن بیش از ۸۰ % بازار و اقتصاد سوریه در اختیار دولت بود.
- اعطای مجوز به شهروندان سوری جهت افتتاح حساب با ارزهای بیگانه و لغو ممنوعیت خرید و فروش با ارزهای خارجی.
صادرات و واردات سوریه
مجموع صادرات و واردات کشور سوریه در سال ۲۰۱۹، به ترتیب ۴۶۲۱۰۹ و ۴۵۷۷۲۵۸ هزار دلار بوده است. عمده‌ترین محصولات صادراتی و وارداتی این کشور در جداول زیر آورده شده است:
- نفت خام
- محصولات پتروشیمی
- میوه
- سبزیجات
- مواد معدنی
- بذر- نهال گیاه
- روغن حیوانی
- مواد اولیه منسوجات
- مواد شیمیایی
- مشروبات الکلی
- سنگ و شیشه
- کفش
- گل‌های مصنوعی
- ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل
- ماشین‌آلات الکتریکی
- غذا
- آهن‌آلات
- پلاستیک و مواد شیمیایی
ده شریک تجاری سوریه در سال ۲۰۲۰ در زمینه صادرات و واردات به ترتیب در جداول زیر آورده شده‌اند:
| رتبه | نام کشور | ارزش صادرات | تراز تجاری | رشد ارزش (در ۵ سال گذشته) | رشد ارزش نسبت به سال قبل | سهم در جهان |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | ترکیه | ۲۴۵۶۱۰ | ۱۳۵۰۱۷۴- | ۳۷ | ۲۲ | ۲۹ |
| ۲ | عربستان سعودی | ۲۰۱۱۱۱ | ۲۰۱۰۶۹ | ۲۳ | ۳۲ | ۲۴ |
| ۳ | لبنان | ۱۰۱۲۴۵ | ۲۱۰۹۶- | ۹- | ۹۱ | ۱۲ |
| ۴ | مصر | ۷۲۲۴۶ | ۲۱۶۴۱۱- | ۱۳- | ۴۴ | ۸ |
| ۵ | اردن | ۴۴۸۳۹ | ۱۹۱۰۴- | ۱۷- | ۸۰ | ۵ |
| ۶ | صربستان | ۱۷۹۶۱ | ۱۷۵۰۴ | ۴۷۲ | ۶۴ | ۲ |
| ۷ | آلمان | ۱۷۸۶۶ | ۴۹۶۹۰- | ۰ | ۳ | ۲ |
| ۸ | هند | ۱۴۹۲۱ | ۱۰۸۸۱۳- | ۲۱- | ۱۳ | ۱ |
| ۹ | آمریکا | ۱۰۳۸۶ | ۸۲۵۲ | ۶ | ۱ | ۱ |
| ۱۰ | اوکراین | ۱۰۲۵۹ | ۶۱۴۴ | ۹۸ | ۴۷ | ۱ |
| رتبه | نام کشور | ارزش واردات | تراز تجاری | رشد ارزش (در ۵ سال گذشته) | رشد ارزش نسبت به سال قبل | سهم در جهان |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | ترکیه | ۱۵۹۵۷۸۴ | ۱۳۵۰۱۷۴- | ۶% | ۲۹% | ۳۸% |
| ۲ | چین | ۸۳۳۶۰۵ | ۸۳۲۲۷۴- | ۱%- | ۱% | ۲۰% |
| ۳ | مصر | ۲۸۸۶۵۷ | ۲۱۶۴۱۱- | ۱۱% | ۶۲% | ۷% |
| ۴ | روسیه | ۱۸۲۶۱۶ | ۱۷۴۴۵۹- | ۵%- | ۱۵% | ۴% |
| ۵ | هند | ۱۲۳۷۳۴ | ۱۰۸۸۱۳- | ۱% | ۲۰% | ۳% |
| ۶ | لبنان | ۱۲۲۳۴۱ | ۲۱۰۹۶- | ۱۲%- | ۱۲۰% | ۳% |
| ۷ | ایتالیا | ۶۸۶۸۲ | ۶۳۶۰۷- | ۰% | ۸% | ۱% |
| ۸ | آلمان | ۶۷۵۵۶ | ۴۹۶۹۰- | ۴% | ۳% | ۱% |
| ۹ | اردن | ۶۳۹۴۳ | ۱۹۱۰۴- | ۳% | ۹۰% | ۱% |
| ۱۰ | آرژانتین | ۵۷۵۷۱ | ۵۷۵۵۵- | ۳%- | ۴۵% | ۱% |
روابط تجاری ایران و سوریه
با گشتی در تاریخ و نگاه به روابط تجاری بین ایران و سوریه متوجه خواهید شد که علی‌رغم وجود ارتباطات سیاسی، اجتماعی و مذهبی مستحکم بین دولت‌ها و ملت ایران و سوریه، حجم و ارزش مبادلات تجاری آنها در حد مورد انتظار نیست. اما مطابق با آمار منتشر شده توسط اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه، میزان صادرات به سوریه در نه ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۹۰ % افزایش داشته است. طبق این آمار، حدود ۱۶۰ میلیارد دلار صادرات به سوریه در این نه ماه انجام شده است که این رقم در مقایسه با کل میزان صادرات سال ۱۳۹۹ رقم خوبی به حساب می‌آید و حاکی از رشد خوب کشور در صادرات و استفاده از ظرفیت موجود است. در جداول زیر، با استناد به آمار ارائه شده توسط سالنامه آماری گمرک جمهوری اسلامی ایران، روابط و ارزش مبادلات تجاری دو جانبه ایران با سوریه را طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ مشاهده خواهید کرد.
سال ۱۳۹۶
| عنوان | ارزش (دلار) | وزن (کیلوگرم) | سهم از کل ارزش | رتبه | درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| صادرات ج.ا.ایران | ۲۷۸۳۹۶۹۳۹۵ | ۵۹۱۶۵۸۷۷۷۵ | ۵% | ۶ | ۱۳ |
| واردات ج.ا.ایران | ۲۰۳۹۸۲۴۱ | ۲۴۵۱۸۲۰۶ | ۰% | ۷۰ | ۵- |
| حجم کل تجارت | ۲۸۰۴۳۶۷۶۳۶ | ۵۹۴۱۱۰۵۹۸۱ | ۲% | ۸ | ۱۳ |
| تراز بازرگانی | ۲۷۶۳۵۷۱۱۵۴ | ۵۸۹۲۰۶۹۵۶۹ | - |
سال ۱۳۹۷
| عنوان | ارزش (دلار) | وزن (کیلوگرم) | سهم از کل ارزش | رتبه | درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| صادرات ج.ا.ایران | ۲۹۶۸۷۸۷۶۰۹ | ۵۶۵۶۸۶۲۲۰۳ | ۶% | ۴ | ۶ |
| واردات ج.ا.ایران | ۱۰۳۹۳۰۸۱ | ۱۰۰۷۰۱۶۳ | ۰% | ۷۴ | ۴۹- |
| حجم کل تجارت | ۲۹۷۹۱۸۰۶۹۰ | ۵۶۶۶۹۳۲۳۶۶ | ۳% | ۷ | ۶ |
| تراز بازرگانی | ۲۹۵۸۳۹۴۵۲۸ | ۵۶۴۶۷۹۲۰۴۰ | - |
سال ۱۳۹۸
| عنوان | ارزش (دلار) | وزن (کیلوگرم) | سهم از کل ارزش | رتبه | درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| صادرات ج.ا.ایران | ۲۳۲۴۳۲۶۳۳۸ | ۶۲۹۳۵۹۷۶۹۵ | ۵% | ۵ | ۲۱- |
| واردات ج.ا.ایران | ۷۶۵۷۶۳۳ | ۷۷۲۰۳۷۸ | ۰% | ۷۳ | ۲۶- |
| حجم کل تجارت | ۲۳۳۱۹۸۳۹۷۱ | ۶۳۰۱۳۱۸۰۷۳ | ۲% | ۷ | ۲۱- |
| تراز بازرگانی | ۲۳۱۶۶۶۸۷۰۵ | ۶۲۸۵۸۷۷۳۱۷ | - |
سال ۱۳۹۹
| عنوان | ارزش (دلار) | وزن (کیلوگرم) | سهم از کل ارزش | رتبه | درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| صادرات ج.ا.ایران | ۲۳۰۵۵۵۷۴۴۷ | ۷۰۲۱۹۰۶۵۲۸ | ۶% | ۵ | ۰ |
| واردات ج.ا.ایران | ۴۱۶۶۷۰۹ | ۶۷۰۰۲۰۷ | ۰% | ۸۰ | ۴۵- |
| حجم کل تجارت | ۲۳۰۹۷۲۴۱۵۶ | ۷۰۲۸۶۰۶۷۳۵ | ۳% | ۶ | ۰ |
| تراز بازرگانی | ۲۳۰۱۳۹۰۷۳۸ | ۷۰۱۵۲۰۶۳۲۱ | - |
سال ۱۴۰۰
| عنوان | ارزش (دلار) | وزن (کیلوگرم) | سهم از کل ارزش | رتبه | درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| صادرات ج.ا.ایران | ۲۳۰۵۵۵۷۴۴۷ | ۷۰۲۱۹۰۶۵۲۸ | ۶% | ۵ | ۰ |
| واردات ج.ا.ایران | ۴۱۶۶۷۰۹ | ۶۷۰۰۲۰۷ | ۰% | ۸۰ | ۴۵- |
| حجم کل تجارت | ۲۳۰۹۷۲۴۱۵۶ | ۷۰۲۸۶۰۶۷۳۵ | ۳% | ۶ | ۰ |
| تراز بازرگانی | ۲۳۰۱۳۹۰۷۳۸ | ۷۰۱۵۲۰۶۳۲۱ | - |
تحلیل موقعیت SWOT
در این بخش و پس از بررسی اجمالی روابط تجاری ایران و سوریه، سعی بر آن است که برای ایجاد چشم‌اندازی مطلوب از وضعیت آتی روابط بین دو کشور وضعیت موجود ارزیابی و تحلیل شود. بهترین و رایج‌ترین روش برای نیل به این مقصود، روش تحلیل موقعیت است.
SWOT مخفف کلمات Strengths, Weaknesses, Opportunities و Threats به معنای نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدها است. تجزیه و تحلیل SWOT چهارچوبی است که برای ارزیابی موقعیت رقابتی و توسعه برنامه‌ریزی استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجزیه و تحلیل، عوامل داخلی و خارجی و هم‌چنین پتانسیل فعلی و آینده را ارزیابی می‌کند.
در این راستا، ابتدا نقاط ضعف و قوت روابط بین دو کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس عوامل خارجی تاثیرگذار بر این روابط شامل تهدیدها و فرصت‌های موجود معرفی خواهند شد.
نقاط قوت (Strengths)
| تشابه فرهنگی و مذهبی بین دو کشور و تمایل مردم سوریه به خرید کالاهای ایرانی |
| روابط سیاسی خوب بین دو کشور و همسو بودن آنها از منظر استراتژیک |
| ارائه سیاست‌های حمایتی از صادرات و گسترش فرهنگ تولید محصولات صادرات محور در ایران و تمایل به حضور در بازار سوریه |
| سرمایه‌گذاری‌های انجام شده قبلی |
| افزایش ظرفیت تولید در بخش‌های صنعتی و معدنی |
| سوابق موفق ایران از نظر فنی و مهندسی در کشور سوریه و در نتیجه تمایل این کشور به همکاری مهندسی با ایران |
| موقعیت برتر اقتصادی و صنعتی-فناوری ایران نسبت به کشور سوریه |
| در راستای نامگذاری سال ۱۴۰۱ به نام سال تولید، اشتغال‌زایی و دانش‌بنیان، رویکرد عملیاتی دولت ایران جهت توسعه صادرات افزایش یافته است. |
نقاط ضعف (Weaknesses)
| عدم وجود زیرساخت‌های مناسب اقتصادی بین دو کشور از قبیل روابط بانکی |
| عدم وجود زیرساخت‌های ایمن و مناسب در بخش حمل و نقل مابین دو کشور و وابستگی به تصمیمات کشورهای مسیر حمل |
| وجود تحریم‌های اقتصادی متعدد برای هر دو کشور ایران و سوریه و در نتیجه بالا بودن ریسک‌های اقتصادی دو کشور |
| بالا بودن قیمت تمام شده کالای ایرانی در مقابل کالاهای کشورهای چین و ترکیه |
| وجود قوانین و بخش‌نامه‌های نوپدید و ناپایدار و تاثیرات منفی آنها بر اقدامات بازرگانان |
| کمبود منابع مالی |
| ضعف در مهارت‌های بازاریابی و مذاکره و هم‌چنین مشکلات تعرفه‌ها و بسته‌بندی‌های نامناسب برخی محصولات تولیدی |
| تاثیر و تسلط روابط و تصمیمات سیاسی و امنیتی بر روی روابط تجاری در کشور سوریه |
فرصت‌ها (Opportunities)
اقبال عمومی مردم سوریه به مصرف کالاهای ایرانی |
منطبق بودن نیاز مردم سوریه با توان فنی و تجاری کشور ایران |
رشد و گسترش صنعت فناوری اطلاعات در کشور سوریه و در نتیجه نیاز مبرم جهت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در سوریه |
وجود اشتراکات فرهنگی زیاد و مستحکم |
روابط سیاسی مستحکم |
تمایل و تلاش سوریه در راستای حفظ روابط خود با ایران به منظور ابزاری برای تعامل و چانه‌زنی بیشتر جهت حضور در کشورهای عراق و لبنان |
وجود احتمال تداوم رشد واردات محصولات ایرانی توسط مردم سوریه |
احتمال تداوم رشد اجرای پروژه‌های خدمات فنی و مهندسی در زمینه‌های زیربنایی مختلف. |
امکان استفاده از حساب تسویه در راستای اخذ بدهی‌های ایران از سوریه |
تهدیدها (Threats)
کاهش سهم ایران از بازار سوریه به دلیل حضور رقبای قوی و شیب نزولی قیمت‌ها در بازار جهانی و رقابتی شدن این بازار |
بالا بودن فساد اداری در کشور سوریه و هم‌چنین بروکراسی اداری پیچیده در این کشور |
نرخ‌های متنوع و سلیقه‌ای در تعرفه‌ها و مالیات در کشور سوریه |
عدم کفایت سیستم بانکی سوریه جهت همکاری با بانک‌های ایران و نقل و انتقالات ارزی |
سیاسی بودن روابط دو کشور |
نبود اطمینان از پرداخت بدهی‌های تجاری در کشور سوریه |
قوانین گمرکی
دولت سوریه در موارد زیر اجازه ورود موقت کالا و بدون پرداخت مالیات را به سایر کشورها اعطا می‌کند:
- پروژه‌های خارجی : شرکتی خارجی به عنوان مجری پروژه در سوریه می‌تواند در راستای تکمیل پروژه‌های مورد نیاز سوریه به واردات تجهیزات یا کالای مورد نظر خود اقدام کند. (مشروط بر اینکه پس از خاتمه کار، تجهیزات یا کالای مورد نظر مجددا صادر شوند.)
- سازمان‌های بین‌المللی : این سازمان‌ها می‌توانند اقدام به واردات تجهیزات یا وسایل مورد نظر خود کنند. (مشروط بر اینکه آن تجهیزات یا وسایل مجددا صادر شوند.)
- توریست : افرادی که به عنوان توریست به سوریه سفر می‌کنند، قادر هستند برای تردد از وسایل نقلیه شخصی به مدت سه ماه و با قابلیت یک ماه تمدید استفاده نمایند.
- نمایشگاه‌های تجاری : شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه می‌توانند کالاهای خود را برای بازدید بدون پرداخت مالیات به سوریه وارد کنند. (مشروط بر اینکه بعد از خاتمه نمایشگاه تمامی کالاها مجددا صادر شوند.)
- کارخانه‌ها : کارخانه‌های فعال در سوریه قادر هستند مواد خام مورد نیاز خود را بدون پرداخت مالیات به این کشور وارد کنند.
در صورتی‌که تصمیم به بررسی بازار محصول یا خدمت مورد نظر خود در کشور سوریه و هم‌چنین تحلیل، تحقیق و توسعه بازار هدف خود در این کشور گرفته‌اید، تیم متخصص میداسکات با داشتن سوابق ارزشمند در این زمینه، می‌تواند گام به گام همراه و کنار شما باشد. در صورت داشتن هرگونه سفارش در این زمینه می‌توانید از همین جا اقدام نمایید.
